Infant Mental Health toepassen in de voorschool

15 juli 2020

Nanniek van den Heuvel

Als orthopedagoog ben ik betrokken bij de kinderopvang en peuterspeelscholen in de gemeente Hengelo. Dit doe ik onder de vlag van Expertisecentrum Jonge Kind. In mijn vorige blog heb ik daarover al iets geschreven. In dit blog neem ik jullie graag mee in wat IMH voor mij betekent en wat het mij in mijn werk binnen de voorschool oplevert.

Toen ik ongeveer 2 jaar geleden begon bij het Expertisecentrum Jonge Kind was de doelgroep 0-4 jaar nieuw voor mij. Een gave uitdaging om mij te gaan verdiepen in deze, voor mij nog onbekende, doelgroep. Ik heb namelijk altijd gewerkt op een basisschool en vooral te maken gehad met leerlingen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar. Maar waar begin je dan? Veel lezen in recente literatuur, mijn collega’s flink lastig vallen met allerlei vragen en meelopen met mijn collega’s bij hun peuterspeelschool of kinderdagverblijf.

Tijdens gesprekken en de casuïstiekbespreking met mijn collega IMH-specialist Zillah, kwam ik voor het eerst in aanraking met IMH. Hier had ik nog nooit van gehoord, dus mijn eerste vraag was dan ook: “wat is IMH?”. Nadat duidelijk werd dat dit voor Infant Metal Health stond, zei mij dit (naast dat je het ruw kan vertalen) nog niet alles. Maar hoe meer ik in aanraking kwam met de verschillende elementen van IMH, hoe enthousiaster ik hier over werd. Ik wilde ook graag leren en weten wat mijn collega wist. Toch bleef het nog wel wat ongrijpbaar voor mij. Wat zou dit dan exact betekenen voor mij en voor mijn werk? Na een periode van inwerken, uitproberen en ervaring op doen was ik klaar om die extra kennis op te gaan doen om mijn werkzaamheden te kunnen verdiepen.

De start van de IMH-consulenten route

Na wat research en gesprekken heb ik besloten om de IMH-consulenten opleiding te gaan volgen. Deze past het beste bij mij, omdat ik in mijn functie niet behandel maar wel IMH-kennis nodig heb voor vroegsignalering en het meedenken over vroeginterventie. Met de nieuwe regels van de beroepsvereniging DAIMH, kan ik nu ook nog geen IMH-specialisten route doen, omdat ik basis-orthopedagoog ben.

Op 5 februari 2019 begon ik mijn eerste lesdag van IMH module 1. Met wat gezonde spanning en een schrijfblok op naar Delden. Hoe leuk dat onze groep uit zoveel verschillende mensen bestond; een logopedist, speltherapeut, medisch maatschappelijk werker, ambulant gezinsbehandelaar, verloskundige, kinderarts en meerdere gedragswetenschappers. Allemaal mensen die vanuit hun eigen werkveld en expertise IMH willen gaan vormgeven.

Mijn reflectie op module 1

De eerste module staat in het teken van de visie van IMH en de vaardigheden om de relatie tussen ouder en kind te versterken. De module werd verzorgd door RINO Utrecht en Marilene de Zeeuw was hoofddocent. Om eerlijk te zijn is en was IMH voor mij een zoektocht. Wat betekent het voor mij? Wat betekent het voor mijn werk? Terugblikkend op de eerste module kan ik zeggen dat er een wereld voor mij open ging. Een wereld waarin ik heb mogen ervaren en leren over de relatie tussen een kind en zijn ouder en alles wat hierbij komt kijken. Welke verandering je als ouder doorgaat vanaf het moment dat je weet dat je een kindje gaat krijgen. Hoe de ontwikkeling bij jonge kinderen verloopt en welk aandeel je daar als ouder in hebt. Hoe de verschuiving is gegaan van baby’s krijgen nog niets mee, kunnen nog niets zelf, tot aan de meest recente informatie over hoe belangrijk die eerste maanden zijn (Denk maar aan de projecten: Kansrijke start en 1001dagen). Het gaat over het besef dat baby’s van nature willen ontdekken en leren en hoe je dit als ouder kunt begeleiden en stimuleren.

Wat voor mij centraal stond was het verplaatsen in een baby en in zijn of haar ouders. Wat betekent het om als kind in dit gezin op te groeien? Wat betekent het voor deze ouder, in dit gezin, met een eigen verleden vol ervaringen en hun eigen opvoeding, om een kind op te voeden?

Ten slotte ben ik veel bewuster geworden van de basis die elk kind nodig heeft. Mijn collega gebruikt hier altijd een metafoor van Greenspan bij, namelijk de Learning Tree. Erg beeldend en ook weer simpel door te geven aan anderen. Het gaat om het belang van een stevige basis, om je de rest van je leven te kunnen ontwikkelen.Als de wortels niet goed en diep genoeg zijn, dan groeit de boom wel maar raakt de top te zwaar en raak je als mens uit balans (met alle mogelijke gevolgen van dien). Het belang van het kunnen ‘lezen’ en begrijpen van je kind, dat doorleef ik nu veel meer.

Dr. Stanley Greenspan heeft veel voor de ontwikkeling van Infant Mental Health betekend. Greenspan zet theoretische concepten om in praktische tools. Zoals deze “Learning Tree”, die symbool staat voor de ontwikkeling van mensen. De basis begint bij goede wortels, die je voedt via een gezonde ouder-kind relatie. Daarna doorloop je verschillende ontwikkelingsfase (de stam) en ontwikkel je vervolgens je schoolse vaardigheden (bladeren) en daarna complexere sociale vaardigheden (de kruin).Worden fasen overgeslagen of beschadigd, dan loop je kans op een disbalans en instabiliteit.

IMH in de voorschoolse situatie

Vanuit mijn werk speel ik vooral een rol in het meekijken en meedenken over jonge kinderen. Ik neem zelf dan ook bijvoorbeeld geen onderzoek af. Voordat ik met de IMH-module begon had ik mij bedacht dat ik ook een rol moest spelen in bijvoorbeeld het behandelen van jonge kinderen en hun ouders om IMH echt uit te kunnen voeren. Tijdens de opleiding kwam ik er echter steeds meer achter dat ik IMH in mijn werk ook op andere manieren terug kan laten komen.

Kennisoverdracht naar pedagogisch medewerkers
Ik ben nu vooral bezig met kennisoverdracht. Om pedagogisch medewerkers en ouders een stuk mee te nemen in IMH. Welk gedrag van jonge kinderen zie je op de groep? En wat is het verhaal van dit gedrag? Kijk je alleen naar wat je ziet op de groep of realiseer je je ook dat dit gedrag een link heeft met thuis?

De cirkels van veiligheid bespreek ik regelmatig met een team om te kijken wat dit wellicht voor de ouders en kinderen binnen hun kinderdagverblijf of peuterspeelschool kan betekenen. Ook het belang van vroegtijdig signaleren en handelen is iets wat vaak terug komt in gesprekken.

Meer aandacht voor het verhaal van ouders
Ik merk dat ik sinds de IMH module ook andere vragen stel tijdens een intakegesprek. Ik sta nu meer stil bij de zwangerschap en de eerste periode na de geboorte. Hoe hebben ouders dit ervaren? Hoe is de zwangerschap verlopen? Hoe hebben ze hun kind als baby ervaren? Hoe kijken ze naar hun kind? Ook probeer ik tijdens de intake inzicht te krijgen in dat wat er tussen ouders en hun kind gebeurt. Hoe verloopt de interactie, begrijpen ze elkaar? Dit geeft ook al veel aanknopingspunten voor een vervolg. Dezelfde inzichten probeer ik vervolgens ook over de relatie tussen de pedagogisch medewerker en het kind te krijgen. Dit dwingt je ook om goed te kijken naar wat dit kind, binnen dit gezin, in deze setting, met deze leidster nodig heeft.

Hoe eerder bepaalde dingen geconstateerd worden, hoe eerder je interventies in kunt zetten en grotere problematiek kunt proberen te voorkomen.

Het belang van samenwerking
Wat het mij ook heeft gebracht is het belang van samenwerken. Je hebt elkaar nodig als je met jonge kinderen werkt. Daarmee bedoel ik niet alleen ouders en bijvoorbeeld de pedagogisch medewerkers, maar ook professionals om mij heen die mee kunnen denken, waarin we informatie uitwisselingen en de lijnen kort houden. Het besef hoe het voor sommige ouders is om van loket tot loket te moeten gaan voordat de juiste hulp gegeven kan worden speelt hier ook zeker een rol. Binnen mijn werk zijn we daarom ook steeds meer aan het verbinden. Bijvoorbeeld door te verbinden met de gemeente en het consultatiebureau. We stemmen daarnaast af met zorgpartners en proberen een weg te vinden om samen te gaan werken. Het liefst willen we natuurlijk het netwerk om het kind heen bouwen, zo dichtbij en laagdrempelig mogelijk. Waarbij we ouders in hun kracht zetten en proberen om het niet van ouders over te nemen.

De opleiding tot IMH-consulent is nog maar een paar jaar oud. Daarom delen we hier kennis over. Ben jij ook in opleiding of ben je net klaar en wil jij jouw ervaring delen? Laat het ons weten via info@imhnederland.nl