Heeft mijn kind ADHD? Een blog over de diagnose ADHD

23 september 2020

Anne Vink

Dat druk gedrag veel verschillende oorzaken kan hebben schreef ik in mijn eerdere blog. Het kan bijvoorbeeld te maken hebben met leeftijd, temperament of een omgeving die onvoldoende aansluit bij een kind. Maar wat nou als het drukke, impulsieve en misschien ook wel onoplettende gedrag zo op de voorgrond staat dat je als ouder je zorgen maakt? En je je misschien wel afvraagt of er sprake is van iets als ADHD? In deze blog vertel ik meer over wat ADHD nou eigenlijk is, wanneer kinderen deze diagnose krijgen en of het stellen van deze diagnose zinvol is bij jonge kinderen.

Wat is ADHD?

ADHD staat voor Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder ofwel Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis. Zoals deze naam al zegt kan er sprake zijn van twee verschillende dingen: 1. Moeite met aandacht en concentratie en 2. Hyperactief en impulsief gedrag. Sommige kinderen laten beide onderdelen zien, andere kinderen een deel. Daarom zijn er drie verschillende types (in het kader staat hierover meer informatie). Ieder kind laat op momenten gedrag zien wat past bij ADHD. Het grote verschil is dat het bij een kind met ADHD er sprake is van duidelijke beperkingen en veel last op meerdere plekken, zoals thuis, bij de opvang, op school of op andere vrijetijdsplekken.

Welke types ADHD zijn er? 
- Gecombineerd beeld: zowel moeite met aandacht en concentratie en druk en impulsief gedrag
- Overwegend onoplettend beeld: kinderen waarbij er vooral problemen zijn met aandacht en concentratie (dit type wordt in het algemeen ook wel ADD genoemd)
- Overwegend hyperactief/impulsief beeld: voornamelijk druk en impulsief gedrag.

Het gecombineerde beeld wordt het meeste geclassificeerd en daarna het overwegend onoplettende type. Het subtype met overwegend hyperactiviteit en impulsiviteit wordt het minst gesteld.

Wat is de oorzaak van ADHD?

Belangrijk om te noemen is de diagnose ADHD niets zegt over de oorzaak van het gedrag. ADHD zegt alleen dat een kind aan veel verschillende gedragskenmerken voldoet die we gezamenlijk ADHD noemen. Een kind is niet druk omdat hij ADHD heeft, maar ADHD geeft wel een naam aan het drukke, impulsieve en ongeconcentreerde gedrag. Voor veel ouders het fijn dat er een naam is voor het gedragsbeeld, terwijl andere ouders dit liever helemaal niet willen.

De diagnose wordt vanaf ongeveer 6-jarige leeftijd gesteld. Vanzelfsprekend ontstaat ADHD niet op iemands zesde verjaardag, maar is het bijbehorende gedrag al veel eerder zichtbaar. In sommige gevallen wordt de diagnose eerder gesteld (hierover schrijf ik meer verderop in deze blog). Het is bij jonge kinderen echter heel belangrijk om voorzichtig te zijn met het stellen van ADHD, omdat druk gedrag soms passend is bij de ontwikkeling van een jong kind. Zoals in mijn vorige blog beschreven kunnen er veel oorzaken zijn als het gaat over druk en impulsief gedrag.

De onderliggende oorzaken bij ADHD bestaan ook uit verschillende verklaringen, vaak een combinatie van erfelijkheid en omgeving. Hoe het nu precies zit met de oorzaak van ADHD weten we nog niet. Er wordt gedacht dat het komt door een samenspel tussen erfelijkheid en omgeving. Wanneer een ouder of een broertje of zusje bekend is met ADHD dan is de kans groter dat nog een gezinslid een ADHD-beeld laat zien. Erfelijkheid is zeker niet de enige verklaring. Hoe en op welke manier gedrag naar voren komt is ook afhankelijk van de omgeving waarin een kind opgroeit. Voorbeelden daarvan zijn de hoeveelheid prikkels in een omgeving, complicaties bij een bevalling, middelen gebruik in de zwangerschap of eisen die gesteld worden van de maatschappij. Kortom, een aantal dingen samen kunnen een verklaring vormen voor gedrag wat uiteindelijk gezamenlijk ADHD genoemd kan worden.

Wanneer wordt ADHD gesteld?

Bij een onderzoek naar ADHD wordt er heel zorgvuldig gekeken of het kind en zijn omgeving veel problemen ervaren door het gedrag. Bij een ADHD-onderzoek bij jonge kinderen zijn de ouders de allerbelangrijkste bron van informatie. Een kind wordt bij een onderzoek altijd samen met de ouders gezien, omdat een kind zich het meest natuurlijk gedraagt in aanwezigheid en sterk afhankelijk is van de ouders.

Er vindt uitgebreid onderzoek plaats naar hoe de ontwikkeling is verlopen en welk gedrag op verschillende momenten te zien is (zoals bij buiten spelen, aan de tafel of bij het televisie kijken). Ook is informatie van een opvang, peuterspeelschool of school belangrijk en wordt er (met toestemming van ouders) een interview afgenomen bij leidsters of leerkrachten. Eventueel kan dit ook bij andere belangrijke personen om het kind heen.

Er wordt zorgvuldig afgewogen of het gedrag misschien een reactie is op een bepaalde situatie, zoals stress of een verandering in het leven van een kind. Het onderzoek kijkt naar aanwezige symptomen, de mate waarin het kind en de omgeving er last van heeft en hoe de omgeving er mee om gaat. Van alle informatie uit het onderzoek wordt een gedragsbeeld geschreven en kan afgewogen worden of een diagnose zoals ADHD passend zou kunnen zijn. Een psycholoog, orthopedagoog of bijvoorbeeld een psychiater mag een diagnose stellen.

Is een diagnose zinvol?

Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden en verschilt per kind en per situatie. Als er genoeg aanwijzingen zijn om de diagnose ADHD te mogen stellen dan wordt dit in overleg met ouders gedaan. Het allerbelangrijkste is dat ouders zich in het beeld van hun kind herkennen. Voor sommige ouders is het heel fijn dat het moeilijke gedrag een naam heeft en voor andere ouders niet.

Ook kan het helpen bij het toepassen van een goede behandeling. Het is lang niet altijd nodig om de diagnose te stellen om een behandeling te kunnen krijgen. Soms wordt het drukke en ongecontroleerde gedrag van jonge kinderen behandeld met een behandeling die ook past bij ADHD (zoals een oudertraining). Een diagnose kan soms ook helpend zijn voor een opvang of een school om het gedrag beter te begrijpen of extra hulpmiddelen of zorg in te zetten. Het belangrijkste is om samen met een hulpverlener goed af te wegen wat de voor- en nadelen zijn van het stellen van ADHD op jonge leeftijd.

Het belangrijkste is dat een kind zich fijn ontwikkelt. Wanneer er zorgen zijn over bijvoorbeeld druk gedrag dan is het mogelijk om hulp te krijgen. Dat hoeft niet meteen een heel onderzoek naar zoals als ADHD te zijn, maar kan op allerlei manieren.

Heb jij zorgen over het gedrag van je kind? Of ben jij als ouder op zoek naar hulp? Neem dan vrijblijvend contact met ons op.