Geen nachtmerrie, maar nachtangst – hoe ga je hiermee om bij jonge kinderen?

11 november 2020

Sabine Lokin

Huilen, schreeuwen, paniek. Ik ren naar je kamertje. Je zit recht op in bed. Heb je een nachtmerrie? Je lag net nog zo rustig te slapen… Je slaat wild met je armpjes om je heen. Het lijkt alsof je iets weg wil slaan, maar ík zie niks. Dit is heftig. Troosten lukt niet, je slaat me zelfs! Jouw grote zus wordt wakker van het lawaai en schrikt als ze je zo ziet. Wat is er aan de hand? Ik probeer contact met je te maken, maar je kijkt volledig langs me heen.

Dit soort avonden of nachten komen steeds vaker voor. Zo’n aanval, want dat is het, duurt zeker een half uur. Soms loop je huilend, verward en zoekend door de kamer. Ik maak me zorgen… En dan komt er bij toeval een bericht op social media voorbij over ‘nachtangst’. Dit is exact ons verhaal! Een en al herkenning! Wat fijn

Wat zijn nachtangsten?

Het gaat niet om nachtmerries. Dit is nachtangst, ofwel ‘Pavor Nocturnus’ in het Latijn. Ook de term ‘night terrors’ komt voorbij. Het klinkt ernstig, maar gelukkig is het onschuldig. Het komt voor bij kinderen tussen de 1,5 en 7 jaar.

Wat is het verschil tussen een nachtmerries en nachtangst? Nachtmerries zijn enge dromen en ze bevatten dus beelden¹. Ze komen vooral voor in de tweede helft van de nacht. Nachtangst daarentegen heeft niet met dromen te maken. Het gaat puur om een gevoel van angst en verwarring. Een echte verklaring is er niet voor, maar bij nachtangst verloopt de overgang van een lichtere slaapfase naar een diepere fase niet soepel. Dit komt vooral voor in de eerste 3 uur nadat je kind naar bed is gegaan. Ondanks dat de ogen open zijn, is je kind niet wakker, hij is niet echt ‘bij’. Het is heftig om te zien, maar je kind ondervindt er geen schade of verdriet van. Kinderen weten er ‘s ochtends niets meer van. Maak je je ernstig zorgen en ben je niet zeker of het om nachtangst gaat, dan kan je altijd met de huisarts overleggen.

Hoe komt nachtangst tot uiting?

Wat zijn de symptomen van nachtangst? Ze hoeven niet allemaal op te treden, maar de volgende
kenmerken kunnen wijzen op nachtangst¹.

– Rechtop in bed zitten of uit bed gaan.
– Slaapwandelen.
– Wakker lijken. De ogen kunnen open zijn.
– Schreeuwen, jammeren, mopperen.
– Slaande en schoppende bewegingen maken.
– Agressief zijn bij aanraking.

– Versnelde ademhaling en hartslag.
– Zweten.
– Verward en gedesoriënteerd.
– De omgeving niet herkennen.
– Ontroostbaar zijn.
– De volgende dag niets herinneren.

Wist je dat nachtangsten² bij tot ongeveer 3 tot 5% van de kinderen tot uiting komt. Wist jij van het bestaan van nachtangst? Wat hielp bij jullie het best?

Wat kun je doen? En wat niet?

In eerste instantie zal je geneigd zijn om je kind wakker te maken. Toch is dat geen goed idee. Kinderen zullen dan nog meer verward raken. Probeer tijdens een nachtangst rustig te blijven en blijf in de buurt van je kind. Door het wilde bewegen, kunnen ze zichzelf misschien verwonden. Je belangrijkste ‘taak’ is om dit te voorkomen. Het is verder een kwestie van ontdekken wat in jullie geval het beste werkt. Zelf zit ik vaak op de grond in de slaapkamer. Ik praat rustig tegen de kinderen omdat ik gaandeweg merkte dat dit wat helpt om sneller rustig te worden. Troosten en vasthouden daarentegen, werkt juist weer averechts! Lichamelijk contact geeft vaak zelfs een agressieve reactie, dus daar hield ik al snel mee op. Een aanval van nachtangst gaat vanzelf over. Je kind zal vanzelf weer verder slapen en er in de ochtend niets meer van weten.

Er is niet iets wat je kan doen om nachtangst te voorkomen. Het blijkt wel vaak dat er meer nachtangst is als je kind in een drukke periode zit, als er veel in het koppie om gaat. Het starten met de basisschool was bij ons duidelijk een pittige tijd qua onrust in de nacht. Een vast en rustig ritueel
bij het naar bed gaan en meer rustmomenten inbouwen gedurende de dag, is het proberen waard.

Waarom wordt er niet meer bekendheid aan nachtangst gegeven? Dat zou een hoop paniek en onrust bij ouders kunnen wegnemen en ervoor kunnen zorgen dat we direct op de best passende manier kunnen reageren. Waarom is er zo weinig aandacht voor dit fenomeen, terwijl het toch best veel voorkomt. Komt dat omdat het niet bij élk kind voorkomt? Wij hebben vier kinderen en twee van hen hebben veel last gehad van nachtangst, terwijl de oudste het nooit heeft gehad. Mijn zoontje is nu 5, mijn dochter bijna 7 en nachtangst komt nagenoeg niet meer voor. Als de jongste van 2 jaar er nog mee te maken zal krijgen, dan weet ik in ieder geval dat ik me geen zorgen hoef te maken en dat het vanzelf over gaat! Dat is dan ook mijn boodschap die ik mee wil geven aan andere ouders die met dezelfde vragen en zorgen zitten, weet dat het vanzelf over gaat!

¹ https://www.inslaap.nl/slaapstoornissen/nachtangst/
² https://www.opvoedadvies.nl/nachtangsten.htm

Ben jij ouder of zorgprofessional en heb jij vragen of ben je op zoek naar advies, neem dan contact met ons op.