De ontwikkeling van het jonge brein
Op een zonnige dag zit ik op het terras met mijn broer. We zijn aan het kletsen en bespreken mijn opleiding tot IMH-consulent. Mijn broer wil graag weten wat Infant Mental Health nu inhoudt. Ik begin enthousiast van alles te vertellen en delen over wat ik heb gehoord, gelezen en geleerd tijdens mijn opleiding. Mijn broer is verbaasd…hij vraagt zich af of niet veel meer mensen deze informatie moeten horen. En daarom deze blog over de breinontwikkeling. Want het is informatie die voor ons allemaal handig is om te weten.
Infant Mental Health. Een term die in zorgland aardig bekend is, maar voor de mensen om mij heen, zoals ouders met wie ik werk, familie en vrienden is het vaak onbekend. Dat is eigenlijk gek, want het gaat juist hen aan. Infant Mental Health, ook wel kort gezegd IMH, draait voor mij om de ouder-kind relatie. Je kan het ook de band tussen een ouder en kind noemen. Hoe kun je zorgen dat die band zo optimaal mogelijk is? Wist je dat die band invloed heeft op allerlei aspecten? Zoals gezondheid op latere leeftijd of leermogelijkheden op school? Uit de opleiding staat mij het meest bij hoe belangrijk de zwangerschap en die eerste maanden na de geboorte zijn. Hoe je hier al een belangrijke basis legt voor je verdere leven.
Ontwikkeling in vogelvlucht
Langere tijd is gedacht dat baby’s langzaam wel een mens zouden worden en nog maar weinig meekrijgen van wat er gebeurt in de meest jonge jaren. Na veel onderzoeken is duidelijk dat baby’s “al een mens” zijn, met eigen voorkeuren en een geheugen. Dat begint niet na de geboorte, maar dat begint al tijdens de zwangerschap! Dan al doet een foetus veel indrukken op; de foetus hoort geluiden, voelt de hartslag van een ouder en proeft smaakjes. Het is een belangrijke periode om al een band op te bouwen met je kind en om voorkeuren te ontwikkelen. Bijvoorbeeld voorkeuren in smaak of geluidjes.
Vanuit deze wetenschap kun je je dan misschien ook voorstellen dat een verhoogde hartslag en stress bij een moeder dan effect heeft op de hartslag en het stressniveau van een baby. Je kunt je voorstellen dat veel ruzies met stemverheffing indruk maken op zo’n kleine baby in je buik. Maar ook erna. Als er veel gedoe is en blijft, dan zien we zelfs dat de ontwikkeling van de hersenen verandert. De hersenen van een kind dat opgroeit in rust en ontspanning laat veel meer activiteit zien in alle gebieden. De hersenen van een kind dat opgroeit in heel veel stress, heeft vooral een heel actief stress-systeem. Andere gebieden lijken wat achter te blijven.
Een baby heeft de drive om zich te ontwikkelen
Baby’s zijn van nature erg nieuwsgierig en willen graag ontdekken. Vooral de relatie met de ander die hen verzorgt. Ze moeten ook wel, want zonder nieuwsgierigheid en zoeken naar een band, zullen ze niet overleven. Het is zo bijzonder om te zien hoe snel baby’s hun eigen ouders imiteren, hoe snel ze hun ouders letterlijk als spiegel gebruiken. Of dat baby’s bijvoorbeeld hun hand of een voorwerp naar hun mond brengen en deze gaan verkennen.Als een baby geboren wordt, heeft de baby miljarden hersencellen. De hersencellen zijn niet allemaal even nuttig. Ze worden pas nuttig als ze goed met elkaar verbonden worden. We weten dat verbindingen die meer gebruikt geworden, sterker worden. We weten ook dat verbindingen die niet aangelegd worden of gebruikt worden afsterven. Dit gaat over allerlei verbinding op verschillende gebieden. Bijvoorbeeld motoriek, spraak, geheugen of emoties.
Wist je dat er bij jonge kinderen ongeveer 700 tot 1000 verbindingen per minuut bij komen! Daarom richten wij ons ook op de gezondheid van jonge kinderen, want hun brein is dan zo leerbaar! Bedenk maar... een baby leert eten, zitten, praten, kleuren en vormen herkennen. Er is geen periode in het leven waarin we als mens zoveel leren als op dat moment.
Relatie tussen breinontwikkeling en hechting
Hoe werkt dat dan in de praktijk nu allemaal? De baby zoekt interactie met een volwassene. De volwassene reageert hier op met een respons in mimiek, woorden of gebaren. Dit kan bijvoorbeeld zijn dat je baby een geluidje maakt en jij hier op reageert door iets terug te zeggen of de hand van je baby aan te raken. Hierdoor worden er verbindingen gelegd in de hersenen. De baby denkt: als ik lach, krijg ik van jou een lach terug. Het is de eerste basis voor het ontwikkelen van vaardigheden voor interactie en sociale vaardigheden. De baby leert dat hij een bepaald respons krijgt op een initiatief van hem.
Een ander voorbeeld kan zijn dat een baby een voorwerp ziet, de volwassene reageert hier op door de naam van dit voorwerp te noemen en dan ontstaat er een verbinding in de hersenen tussen dit voorwerp en de naam die jij er aan geeft. Zoals hierboven al beschreven zijn hersencellen en verbindingen die bij sterker wordt als je het vaak herhaalt.
Het jonge brein ontwikkelt zich dus onder invloed van ervaring en interactie met de omgeving. Dit hoeft niet altijd met een volwassene te zijn, dit kan ook een ervaring met speelgoed uit de omgeving zijn. De hersengroei is het grootst in de 1ste 30 maanden van een mensenleven. En het wordt dus mede bepaald door de input van buitenaf. Het is natuurlijk niet zo dat je daarna niet meer kunt bijleren…dat zou wat zijn! Maar de plasticiteit en veerkracht is in de eerste 3 jaar het meest sterk. Daarna kun je altijd bijleren maar hoe ouder je wordt, hoe meer je moet oefenen.
De boodschap aan mijn omgeving
Wat vertel ik nu aan mijn broer en aan anderen die niet dagelijks stil staan bij Infant Mental Health? Eigenlijk betekent alles wat ik net geschreven heb, dat we in de eerste 2,5 jaar tot 3 jaar niet alleen maar bezig moeten zijn met het aanleren van kennis door woordjes, vormen of kleuren of speelgoed aan te leren. In deze periode is het ook belangrijk om de interactie met je kindje op gang te krijgen. Het volgen van initiatieven van je kindje is daarin heel belangrijk. Wat vraagt je kind van jou? Wat wil het je vertellen of laten zien?
Je herkent vast het praten met baby’s, waarbij we vaak met een wat hoger stemmetje de baby gaan napraten. Dit is zo’n mooi voorbeeld van contact maken. Het nadoen van een geluidje van de baby is het letterlijk spiegelen van het initiatief van de baby. De baby kan dan aan jouw gezicht en aan jouw stemgebruik aflezen wat het zelf doet. Maar in deze periode is het ook heel belangrijk dat de baby de mogelijkheid heeft om zelf te ontdekken. Wat gebeurt er als hij zijn teen in zijn mond stopt? Hoe ver kan haar hoofd draaien om toch dat geluid te kunnen volgen? Wat gebeurt er als ik met de rammelaar schud? Wat zegt papa als ik hem een bakje aanreik? Wat doet mama als ik mijn knuffel op de grond laat vallen? Deze ontdekkingen op het gebied van taal, motoriek en de sociale ontwikkeling hangen allemaal met elkaar samen en maken dat de baby nieuwsgierig is naar zijn omgeving en zichzelf.
Als volwassenen kunnen we daar een rol in spelen door er gewoon te zijn, door aandacht te geven aan je kleintje en te reageren op zijn initiatieven.
Juist nu in de coronatijd is het belangrijk om aandacht te hebben voor een goede interactie tussen ouders en kind. Onzekerheid, stress en thuiswerken maken dat veel ouders hun aandacht moeten verdelen. Heb jij als ouders vragen hoe je hier het beste mee om kan gaan? Of ben jij professional die wil weten hoe ouders van jonge kinderen hierin te begeleiden? Neem contact met ons op!
