Angst

Wat is angst?

Angst is een van de basis emoties die elk mens heeft. Het is de emotie die zorgt dat we alert en scherp blijven reageren als er eventueel gevaar dreigt. Zonder angst, zouden we in situaties terecht komen die we niet goed inschatten. Eigenlijk is angst dus een van onze biologische beschermingsmechanismen. Het zorgt door allerlei automatische hormonale processen dat we in een vecht, vlucht of bevries stand terecht komen. En dat hebben we natuurlijk nodig om een levensbedreigende situatie te overleven.

We voelen ons dus allemaal wel eens angstig, gespannen of ervaren stress. Alleen is de huidige realiteit zo, dat we nauwelijks meer in levensbedreigende situaties terecht komen. Toch zijn angstklachten een van de meest voorkomende psychische problemen onder volwassenen of kinderen. Als angstklachten het dagelijks leven belemmeren, spreken we ook wel van een angststoornis. Het is goed om dan met je angst aan de slag te gaan, want we we weten dat het goed te verhelpen is.

Angst binnen je gezin
Angstproblemen kunnen zowel bij ouders als kinderen voorkomen. Er wordt zelfs steeds meer bekend dat ook hele jonge kinderen al veel last van angst kunnen hebben. Natuurlijk moeten we altijd goed kijken of angst niet gewoon bij een bepaalde levensfase voorkomt. Denk bijvoorbeeld aan angst voor monsters bij kleuters, angst om het moederschap niet goed aan te kunnen als je zwanger bent of angst bij vaders dat je het gezin niet goed kan onderhouden. Heel veel onderzoek naar angsten heeft uitgewezen dat angsten vaak in dezelfde patronen bij mensen voorkomen. Terwijl heel veel mensen die voor het eerst angst ervaren, denken dat zij de enige zijn. Daarom wordt er ook geadviseerd om over je angst te praten. Zo kom je erachter dat het niet raar is wat je denkt of voelt, maar dat het vooral ongemakkelijk is en je belemmerd.

Angst bij kinderen

Bang zijn en angstig worden is veel voorkomend gedrag bij jonge kinderen. Je kan het een beetje verklaren vanuit de natuur. Als je klein en kwetsbaar bent (zoals baby’s en jonge kinderen), moet je goed op blijven letten want je hebt nog geen goede manier om jezelf te verdedigen. Ook zijn veel dingen nog onbekend voor je, waardoor je voorzichtiger bent. Je moet als jong kind nog leren wat veilig en onveilig voor je is.

Als ouder merk je dus dat veel nieuwe dingen voor veel jonge kinderen in eerste instantie ‘onveilig’ lijken en daarmee spannend zijn. Denk bijvoorbeeld aan het overgaan op vaste voeding. Je baby moet natuurlijk motorisch leren hoe je een hap kan nemen van voedsel, maar de meeste baby’s zullen dit ook heel voorzichtig proeven. Zo kan het lichaam bedenken of het eten ‘veilig’ is of niet.

Welke angsten zie je bij jonge kinderen?

Angsten wisselen per levensfase. Als een baby net geboren is, voelt de baby zich vooral veilig bij mama. Als snel breidt dit gevoel van veiligheid uit, naar papa en andere belangrijke anderen. Onverwachtse geluiden, aanrakingen etc. kunnen in het begin heel angstig zijn, maar ook dat leert een baby herkennen.

De meeste peuters daarentegen, zullen enthousiast worden van onverwachtse bewegingen zoals omhoog zwieren en zwaaien. Maar peuters zullen weer sneller angstig worden wanneer ze (ver) ben je weg gaan (scheidings -en verlatingsangst) en door dingen waar ze geen controle over hebben, zoals lawaai van buiten.

Kleuters beginnen met fantaseren, maar worden dan ook vaak bang voor hun eigen fantasieën. Zoals de monsters die onder het bed kan liggen. Ook begint het te komen dat kleuters bang zijn dat anderen (bijvoorbeeld papa en mama) hen niet meer lief vinden.

Symptomen van angst bij jonge kinderen:

Zoals je leest is het dus heel logisch en belangrijk dat kinderen bang zijn en dingen spannend vinden. Maar als de bangheid blijft (of groter wordt) terwijl je kind al veel gerustgesteld is en al vaak geoefend heeft met de situatie, dan kan het goed zijn om hulp te vragen. Bij sommige kinderen is de angst namelijk zo aanwezig, dat de ontwikkeling (of jullie gezin) vast begint te lopen.

Om te kijken of angst echt een groot issue is bij je kind, wordt bij jonge kinderen gebruik gemaakt van de DC 0-5. Daarin staat beschreven wanneer angst nog past bij de leeftijd of wanneer angst te veel verstorend is voor de ontwikkeling. Er staan verschillende soorten angst beschreven, zoals angst om te praten (terwijl het kind wel kan praten. Dit heet ook wel selectief mutisme), extreem bang zijn om nieuwe dingen te proberen, extreme scheidings – en verlatingsangst, angst voor sociale situaties en angst om te eten.

Symptomen van extreme angst zijn o.m.:

kind vermijd de angstige situaties
angst moet een paar keer per dag voorkomen
de angst moet minimaal 2 weken aanwezig zijn
de angst belemmert de ontwikkeling
de angst ontregelt het gezinsleven

Hoe is de angst te behandelen?

Omdat angst hoort bij elke ontwikkelingsfase van een kind, kan het soms lastig zijn te bepalen of je bij angst extra ondersteuning nodig hebt. Vaak voelen ouders wel aan of de angst extreem is. In die situaties ben je namelijk als ouder ook steeds met de angst bezig, je wilt het voorkomen en plant je hele gezinsleven om de angst heen. Je bent de angst misschien wel aan het vermijden? De angst aanpakken kan op verschillende manieren, afhankelijk van het type angst.

Soms is het juist goed om met je kind te gaan oefenen om in de angstige situatie rustig te blijven. In andere situaties merk je dat je zelf misschien ook iets eng vindt en kan je zelf het beste laten zien dat iets niet spannend is. Ook kan het zijn dat je de aanleiding van de angst kent. Zo kunnen sommige kinderen een traumatische ervaring gehad hebben. Dit kan op een andere manier behandelen, namelijk met (pre-verbale) EMDR.

Wanneer neem je contact op met je huisarts of consultatiebureau?

Als de angst niet vanzelf wegtrekt, blijf aanhouden of in ernst toeneemt. Heeft je kind er veel last van, vermijd jullie kind of vermijden jullie bepaalde sitauties om de angst te voorkomen, praat er dan over. Wanneer je twijfelt over de oorzaak of de aanpak van angst, kun je ook altijd navraag doen bij je huisarts of bij het consultatiebureau. Zij kunnen je doorverwijzen naar een specialist op het gebied van angst bij jonge kinderen, zoals IMH-specialisten of psychologen. Via ons platform kun je gemakkkelijk een professionals met veel ervaring vinden of kun je laagdrempelig advies vragen.

Meer online informatie:
Kenniscentrum KJP heeft samen met professionals, ouders en ervaringsdeskundigen informatie verzameld over angst. Ook als je bij Balansdigitaal (een platform voor ouders) zoekt op angst vind je veel informatie. Op Opvoeden.nl vindt je achtergrond informatie en tips.

Angst bij ouders

Ook volwassenen kennen spanning – en angstklachten. Het hoeft niet alleen te gaan om angst voor extreme situaties zoals parachutte springen, maar het kan ook gaan om angsten als hoogtevrees, spinnen of angst dat er iets gebeurt met je kinderen. We merken bijvoorbeeld ook dat een traumatische ervaring bij de bevalling ook tot veel angstklachten kan lijden.

De meeste ouders ervaren dat als ze kinderen krijgen, ze meer voorzichtig worden. Dat is een heel bekend fenomeen en is gezien de situatie helemaal passend. Als je angst echter je doen en laten gaat beinvloeden, je situaties ten alle tijde probeert te voorkomen of je wellicht situaties uit de weg gaat dan kan het goed zijn om met je angst aan de slag te gaan.

Symptomen van angst bij volwassenen

Om te kijken of angst echt een groot issue bij je is, wordt gebruik gemaakt van de DSM-V. Daarin staat beschreven wanneer angst belemmerend werkt en het goed is dat je ondersteuning zoekt:

Symptomen van extreme angst zijn o.m.:

de angst is minimaal 6 maanden meer wel dan niet aanwezig
de angst is moeilijk onder controle te houden
de angst gaat gepaard met verschillende klachten als: rusteloosheid, prikkelbaarheid, moeilijk kunnen slapen, spierspanning en moeite met concentreren
de angst belemmert de dagelijkse activiteiten
je kan de klachten niet door iets anders verklaren

Hoe is de angst te behandelen?

Angst is een van de meest voorkomende psychische klachten. Daarom is er al heel veel ervaring met behandeling van angstklachten. Afhankelijk van je angst, wordt er een aanpak gekozen die bij je past. Soms kan het gaan om een enkelvoudige angst en is de behandeling relatief kort en erop gericht om je angst aan te gaan. Soms hangen allerlei angstklachten met elkaar samen en ga je eerst goed in beeld brengen waar de angsten vandaan komen. Meestal wordt er bij de aanpak van angstklachten gebruik gemaakt van technieken uit de Cognitieve Gedragstherapie, Acceptance & Commitment Therapie en/of Mindfulness.

In sommige gevallen is een nare ervaring de reden voor de angst. Dan kan het zijn dat het inzetten van EMDR geindiceerd is.

Wanneer neem je contact op met je huisarts of consultatiebureau?

Als de angst niet vanzelf wegtrekt, blijf aanhouden of in ernst toeneemt. Je merkt dat de angst je veel spanning oplevert, je er steeds mee bezig bent en je de angst aan het vermijden bent. Wanneer je twijfelt over de oorzaak of de aanpak van angst, kun je ook altijd navraag doen bij je huisarts. Zij kunnen je doorverwijzen naar een specialist op het gebied van angst bij volwassenen of specifiek bij ouders, zoals IMH-specialisten of psychologen. Via ons platform kun je gemakkkelijk een professionals met veel ervaring vinden of kun je laagdrempelig advies vragen.