‘Onze zoon van drie is de hele dag door heel druk. Hij gaat ’s ochtends aan en pas op het moment
van slapengaan weer uit. Hij heeft vaak kleine ongelukjes doordat hij zo wild is en we moeten altijd
bij hem in de buurt blijven, omdat hij anders gevaarlijke dingen doet’. Zomaar een voorbeeld van
een vader die het gedrag van zijn zoon beschrijft tijdens een intakegesprek op de polikliniek waar ik
werk. In mijn werk als GZ-psycholoog zie ik veel jonge kinderen met gedragsproblemen. Regelmatig
komt de vraag voorbij of er bij peuters of kleuters sprake is van ADHD of andere verklaringen voor
druk, ontremd en impulsief gedrag. In deze blog schrijf ik dan ook over druk gedrag bij peuters en
kleuters.
Veel ouders maken zich zorgen over druk en impulsief gedrag van hun kind en vragen zich af wat er
aan de hand is. Waar komt dit gedrag vandaan? En moeten we ons zorgen maken of is dit normaal
voor de leeftijd? Er is hier geen simpel antwoord op. Er zijn vaak meerdere factoren die een rol
spelen bij dergelijk gedrag. Gedrag staat niet op zichzelf, maar hangt samen met eigenschappen van
een kind zelf en wat er in de omgeving meespeelt.
Druk en impulsief gedrag hoort bij jonge kinderen
Er zijn allerlei factoren in een kind zelf die er voor kunnen zorgen dat het ene kind drukker is dan het andere kind. Allereerst heeft dat te maken met de leeftijd van een kind. Jonge kinderen zijn altijd impulsiever dan oudere kinderen. Dit heeft te maken met de stadia van de sociaal emotionele ontwikkeling. Jonge kinderen reageren nog sterk vanuit eerste impulsen. Ze hebben nog geen rem erop, dat komt pas later na veel oefenen. Ook zien ze nog niet wat de gevolgen zijn van hun gedrag. Ze leven gewoonweg in het hier en nu en daar handelen ze naar. Emoties zoals boosheid, verdriet en ook blijdschap worden duidelijk geuit. Het klimmen op een gevaarlijke stoel of meteen willen zorgen voor iemand anders die gevallen is horen bij het reageren vanuit een eerste impuls.
1. Elk kind heeft zijn eigen temperament
Het karakter van een kind speelt een belangrijke rol. Wanneer een kind in aanleg graag de wereld
ontdekt en temperamentvol is, zullen ouders meer druk en impulsief gedrag ervaren dan bij een kind
dat in aanleg angstiger en kalmer is. Het geslacht van een kind is ook van invloed op het gedrag.
Jongetjes zijn vaak veel drukker, wilder en onstuimiger dan meisjes. Over het algemeen worden er
vaker gedragsproblemen bij jongetjes ervaren dan bij meisjes. Wanneer ouders bijvoorbeeld een
dochter hebben die zich heel anders ontwikkelt is het natuurlijk niet zo gek dat ze zich afvragen of
het gedrag van hun zoon wel binnen de ‘normale’ kaders valt. En we weten ook dat druk gedrag bij sommige families vaker voorkomt dan bij anderen.
Uit onderzoek blijkt dat het gedrag van jongentjes vaker als probleemgedrag wordt
gelabeld dan bij meisjes. Wat vind jij… hoe denk jij dat dit komt?
2. Hoe kinderen omgaan met prikkels verschilt per kind per dag
Drukker gedrag wordt vaker terug gezien bij kinderen die meer gevoelig zijn voor prikkels. Prikkelgevoeligheid is een term die gebruikt wordt wanneer een kind eerder last heeft van alle informatie die via de zintuigen het brein binnenkomt. De hele dag door moet een brein informatie verwerken die via zien, horen, voelen, proeven en ruiken naar binnen komen. Je zou dit kunnen vergelijken met een emmertje. Het ene kind heeft een grote emmer in het brein en kan dus veel prikkels hebben. Het andere kind heeft een kleine emmer en kan dus veel minder prikkels hebben. De hoeveelheid prikkels die een kind kan verwerken is dus afhankelijk van hoe prikkelgevoelig
iemand geboren wordt. Maar ook andere dingen zoals slecht slapen of het meemaken van stressvolle
situaties zijn van invloed op de hoeveelheid prikkels die een kind aan kan. Je zou dan kunnen zeggen dat het emmertje van het kind al voller is en er dus minder bij in past. Wanneer een emmertje vol is kunnen kinderen op verschillende manieren reageren. Een van die manieren is met druk en ontremd gedrag.
3. Factoren in de omgeving van een kind
Er kunnen een heleboel dingen zijn die van invloed zijn op het gedrag van kinderen die voortkomen uit de omgeving. Een belangrijke omgevingsfactor is stress. Dit kan van grote invloed zijn op het gedrag en de hoeveelheid prikkels die een kind aan kan. Stress kan voortkomen uit dingen die in het gezin gebeuren, zoals een heftige periode of grote veranderingen. Ook kan de manier waarop ouders een kind opvoeden zorgen voor druk gedrag. Wanneer een kind bijvoorbeeld in aanleg een pittig karakter heeft, zal het veel meer van ouders vragen om duidelijk en consequent te blijven en voldoende structuur te bieden dan bij een rustiger en meegaander kind. Wanneer ouders het lastig vinden om dit te bieden kan druk of uitdagend gedrag bij een kind toenemen.
Wist jij dat je eigen stemming ook van invloed kan zijn op het gedrag van je kind? Als je zelf bijvoorbeeld gehaast bent of een strakke planning hebt, is je geduld vaak ook minder. Kinderen worden hier soms ook onrustiger van waardoor er strijd kan ontstaan. Let er maar eens op; hoe ontstaat strijd bij jullie
Ook kunnen gedragsproblemen komen doordat een kind zich niet fijn voelt op een kinderopvang of
op school. Dat een klas te druk is of dat er meer van een kind gevraagd wordt dan dat hij aan kan. Bij sommige kinderen wordt dan gezien dat ze drukker, bozer en opstandiger worden, omdat ze eigenlijk overvraagd worden. Hetzelfde kan ook gebeuren als een kind niet genoeg uitgedaagd wordt.
Dan zijn er nog een heel aantal andere dingen in de omgeving die van invloed kunnen zijn op gedrag. Denk maar eens aan de komst van een broertje of zusje. Of wanneer een kind zich ziek voelt of pijn heeft kan er onrustig gedrag zijn. Ook een ingrijpende gebeurtenis kan er bijvoorbeeld voor zorgen
dat een kind minder prikkels aan kan en bijvoorbeeld slechter gaat slapen, waardoor er overdag weer meer druk gedrag ervaren kan worden.
Druk gedrag en ADHD
Kortom, er zijn heel veel factoren die van invloed zijn op een kind en kunnen zorgen voor druk of
onrustig gedrag. Dan de vraag die hierbij regelmatig gesteld wordt: is er dan sprake van ADHD bij
mijn kind? In een volgend blog zal ik meer vertellen over de diagnose ADHD (Attention-
Deficit/Hyperactivity Disorder), wanneer dit gesteld kan worden en wanneer het zinvol is dit te doen..
Ben jij ouder of zorgprofessional en heb jij vragen of ben je op zoek naar advies, neem dan contact met ons op.
